Tại sao phanh tang trống bị mất tác dụng? Cách sửa chữa?

Hệ thống phanh là một trong những bộ phận quan trọng nhất của xe máy, đóng vai trò quyết định đến tính an toàn khi tham gia giao thông. Trong đó, phanh tang trống (phanh cơ) thường được lắp đặt ở bánh sau của xe máy và có cấu tạo tương đối đơn giản nhưng hiệu quả cao. Tuy nhiên, nếu không được bảo dưỡng đúng cách, hệ thống phanh này có thể bị mất tác dụng, gây nguy hiểm cho người điều khiển. Vậy Vì sao phanh tang trống bị mất tác dụng? Cách sửa chữa như thế nào?. Tất cả thắc mắc của bạn sẽ được giải đáp thông qua bài viết dưới đây. 

Cơ chế hoạt động của phanh tang trống xe máy

Cơ chế hoạt động của phanh tang trống trên xe máy là một quá trình đơn giản nhưng hiệu quả, dựa trên nguyên lý ma sát để làm giảm tốc độ và dừng xe. Phanh tang trống, còn được gọi là phanh cơ, phanh guốc hoặc phanh đùm, thường được trang bị ở bánh sau của các dòng xe số phổ thông hoặc một số xe tay ga.

Cấu tạo cơ bản của phanh tang trống

Để hiểu rõ cơ chế hoạt động, trước tiên chúng ta cần biết các bộ phận chính của nó:

• Trống phanh (tang trống): Là một chi tiết hình trụ rỗng, được làm bằng gang hoặc hợp kim thép carbon, gắn liền và quay cùng với bánh xe.
• Guốc phanh (má phanh): Gồm hai guốc hình bán nguyệt, trên bề mặt được dán vật liệu ma sát. Guốc phanh được đặt bên trong trống phanh.
• Cơ cấu điều khiển: Có thể là dây cáp hoặc hệ thống thủy lực (dầu phanh).
• Cam phanh: Một chi tiết hình tròn lệch tâm nằm giữa hai guốc phanh. Khi quay, nó sẽ đẩy hai guốc phanh ra hai bên.
• Lò xo hồi vị: Có nhiệm vụ kéo guốc phanh về vị trí ban đầu khi người lái nhả phanh.

Cơ chế hoạt động của phanh tang trống 

Bước 1: Tác động lực

Tùy thuộc vào loại phanh, lực từ tay phanh hoặc bàn đạp sẽ được truyền đi:

Phanh cơ (dây cáp): Lực bóp phanh kéo dây cáp, làm quay một chi tiết gọi là cam phanh.

Phanh thủy lực: Lực đạp phanh tạo ra áp suất dầu, đẩy piston trong xi lanh bánh xe.

Bước 2: Guốc phanh bung ra

Khi cam phanh quay hoặc piston bị đẩy, hai guốc phanh hình bán nguyệt bên trong trống phanh sẽ bung ra hai bên.

Bước 3: Tạo ma sát và làm chậm xe

Guốc phanh, với bề mặt được dán vật liệu ma sát, sẽ ép chặt vào mặt trong của trống phanh đang quay cùng bánh xe. Lực ma sát sinh ra giữa guốc phanh và trống phanh sẽ làm cho bánh xe quay chậm dần, chuyển đổi động năng thành nhiệt năng, và cuối cùng giúp xe dừng lại.

Bước 4: Hồi vị và kết thúc quá trình

Khi người lái nhả phanh, lò xo hồi vị sẽ kéo guốc phanh về vị trí ban đầu, tách khỏi trống phanh, kết thúc quá trình phanh.

Mô tả tình trạng phanh tang trống bị mất tác dụng

Phanh tang trống bị mất tác dụng là vấn đề cực kỳ nguy hiểm

Phanh tang trống bị mất tác dụng là tình trạng phanh không còn khả năng làm giảm tốc độ hoặc dừng xe một cách hiệu quả. Đây là một vấn đề cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến tai nạn.

Khi phanh tang trống bị mất tác dụng, bạn sẽ cảm nhận được những dấu hiệu rõ rệt sau:

• Tay phanh/chân phanh bị lỏng: Khi bạn bóp tay phanh hoặc đạp chân phanh, bạn sẽ thấy hành trình phanh bị lỏng, sâu hơn bình thường, thậm chí là bóp/đạp hết cỡ nhưng xe vẫn không giảm tốc. Điều này cho thấy lực tác động từ tay/chân phanh không được truyền hoặc truyền không đủ đến má phanh.
• Không có lực ma sát: Lực hãm của phanh đến từ ma sát giữa má phanh và tang trống. Khi phanh bị mất tác dụng, bạn sẽ không cảm nhận được lực ghì xe lại như bình thường. Xe tiếp tục di chuyển với tốc độ ban đầu hoặc giảm tốc độ rất chậm, gần như không đáng kể.
• Âm thanh bất thường: Đôi khi, bạn có thể nghe thấy những âm thanh lạ khi cố gắng phanh, chẳng hạn như tiếng kim loại cọ vào nhau do lò xo bị gãy hoặc các bộ phận bị kẹt, hoặc không có bất kỳ âm thanh nào nếu má phanh đã mòn hết.
• Dấu hiệu trực quan: Nếu nhìn vào cụm phanh, bạn có thể thấy dây phanh bị chùng hoặc bị đứt, hoặc các bộ phận bên ngoài bị biến dạng do va chạm.

Phanh tang trống mất tác dụng là biểu hiện của việc hệ thống phanh đã bị hỏng hóc nghiêm trọng ở một hoặc nhiều bộ phận. Khi gặp phải tình trạng này, bạn nên dừng xe ngay lập tức và đưa xe đến thợ sửa chữa để đảm bảo an toàn.

Nguyên nhân phanh tang trống bị mất tác dụng

Hệ thống phanh tang trống là một trong những bộ phận cốt lõi, đảm bảo an toàn cho người điều khiển xe. Tuy nhiên, theo thời gian sử dụng, hệ thống này có thể gặp phải nhiều vấn đề, dẫn đến tình trạng phanh kém hiệu quả hoặc thậm chí mất tác dụng hoàn toàn. Việc nắm rõ các nguyên nhân gây ra tình trạng này sẽ giúp chúng ta phát hiện sớm và xử lý kịp thời, tránh những rủi ro đáng tiếc.

Các nguyên nhân phổ biến

Má phanh mòn không đều và khiến bề mặt tang phanh mòn thành rãnh.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến phanh kém hiệu quả chính là má phanh bị mòn. Trong quá trình hoạt động, má phanh liên tục ma sát với tang trống để tạo lực hãm xe. Lớp vật liệu ma sát trên má phanh sẽ mòn dần theo thời gian. Khi má phanh quá mòn, khoảng cách giữa má phanh và tang trống sẽ tăng lên, khiến lực ma sát sinh ra không đủ để làm giảm tốc xe hiệu quả, thậm chí khiến phanh mất tác dụng. Đó là lý do tại sao việc kiểm tra và thay thế má phanh định kỳ là vô cùng cần thiết.

Ngoài ra, dây phanh bị giãn hoặc đứt cũng là một nguyên nhân nghiêm trọng. Dây phanh có vai trò truyền lực từ tay phanh đến cụm má phanh. Nếu dây phanh bị giãn do sử dụng lâu ngày, người lái sẽ cảm thấy hành trình phanh dài hơn bình thường và phải bóp sâu hơn mới có tác dụng. Trong trường hợp dây phanh bị đứt, hệ thống phanh sẽ hoàn toàn không hoạt động, gây nguy hiểm khôn lường.

Bản thân tang trống cũng có thể là nguyên nhân khiến phanh mất hiệu quả. Tang trống có thể bị mòn không đều sau thời gian dài, tạo ra bề mặt gồ ghề làm giảm diện tích tiếp xúc với má phanh. Một vấn đề khác là tang trống có thể bị dính dầu mỡ do rò rỉ từ các bộ phận khác hoặc do bảo dưỡng không đúng cách. Lớp dầu mỡ này sẽ làm giảm đáng kể hệ số ma sát. Thậm chí, nếu tang trống bị biến dạng do va chạm, má phanh sẽ không thể ép đều lên toàn bộ bề mặt, dẫn đến hiệu suất phanh kém.

Các yếu tố khác

Bên cạnh đó, lò xo hồi vị trong hệ thống phanh tang trống cũng đóng vai trò quan trọng. Lò xo này có nhiệm vụ kéo má phanh trở về vị trí ban đầu sau khi người lái nhả tay phanh. Nếu lò xo bị yếu hoặc đứt, má phanh sẽ không được kéo về đúng vị trí, dẫn đến tình trạng má phanh luôn tì vào tang trống, gây mòn nhanh và giảm hiệu quả phanh. Trong trường hợp lò xo bị kẹt, má phanh có thể không thể ép sát vào tang trống hoặc bị kẹt ở vị trí ép.

Cuối cùng, không thể bỏ qua tình trạng các bộ phận cơ khí bị kẹt. Các trục quay và bản lề trong cụm phanh tang trống thường xuyên tiếp xúc với môi trường khắc nghiệt như bụi bẩn, nước và muối. Điều này khiến chúng dễ bị gỉ sét và kẹt. Khi các bộ phận chuyển động này bị kẹt, toàn bộ cơ chế phanh sẽ không thể hoạt động linh hoạt, má phanh không thể di chuyển đến vị trí cần thiết để tạo lực phanh hiệu quả.

Để đảm bảo an toàn khi sử dụng xe, người lái cần thường xuyên kiểm tra và bảo dưỡng hệ thống phanh tang trống. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như phanh yếu, có tiếng kêu lạ khi phanh hay hành trình phanh dài bất thường sẽ giúp xử lý kịp thời, tránh những tai nạn đáng tiếc. Hệ thống phanh là yếu tố then chốt cho sự an toàn của bản thân và những người tham gia giao thông khác, vì vậy không nên chủ quan hay bỏ qua bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào.

Cách khắc phục tình trạng phanh tang trống xe máy bị mất tác dụng

Cần khắc phục sớm tình trạng phanh tang trống bị mất tác dụng 

Để khắc phục tình trạng phanh tang trống mất tác dụng, trước tiên cần tiến hành kiểm tra và vệ sinh hệ thống phanh. Người sử dụng nên tháo bánh xe ra, làm sạch má phanh và trống phanh bằng dung dịch tẩy rửa chuyên dụng để loại bỏ bụi bẩn và dầu mỡ bám trên bề mặt.

Tiếp theo, cần kiểm tra độ dày của má phanh. Nếu má phanh đã mòn quá mức cho phép (thường dưới 2mm), cần thay thế ngay lập tức. Việc thay má phanh mới sẽ đảm bảo khả năng ma sát tối ưu và an toàn khi phanh.

Điều chỉnh độ căng của cáp phanh cũng là bước quan trọng. Cáp phanh cần được điều chỉnh sao cho có độ rơ vừa phải, thường từ 10-20mm tại tay phanh. Nếu cáp phanh bị đứt hoặc bị kéo dãn quá mức, cần thay cáp mới.

Trong trường hợp trống phanh bị cong vênh hoặc có rãnh sâu, cần tiến hành tiện trống hoặc thay trống mới. Bề mặt trống phanh phải phẳng và nhẵn để đảm bảo tiếp xúc tốt với má phanh.

Biện pháp bảo dưỡng phòng ngừa phanh tang trống xe máy bị mất tác dụng

Phanh tang trống là hệ thống phanh đáng tin cậy và bền bỉ nếu được bảo dưỡng đúng cách. Việc thực hiện các biện pháp bảo dưỡng phòng ngừa một cách thường xuyên và đúng quy trình không chỉ giúp duy trì hiệu quả phanh tối ưu mà còn kéo dài tuổi thọ của các bộ phận, tiết kiệm chi phí sửa chữa và quan trọng nhất là đảm bảo an toàn cho người điều khiển xe.

Kiểm tra và thay thế má phanh định kỳ

Má phanh cần được kiểm tra thường xuyên, tối thiểu mỗi 3-6 tháng hoặc sau mỗi 5.000-10.000 km. Khi độ dày má phanh còn dưới 2mm hoặc xuất hiện các rãnh sâu, cần thay thế ngay lập tức. Việc sử dụng má phanh chất lượng tốt từ các nhà sản xuất uy tín sẽ đảm bảo tuổi thọ và hiệu quả phanh tối ưu.

Bảo dưỡng hệ thống dây cáp

Dây cáp phanh cần được kiểm tra độ căng thường xuyên và điều chỉnh khi cần thiết. Hành trình cần phanh không nên quá dài (thường từ 10-25mm) và phải đảm bảo phanh hoạt động ngay khi bắt đầu kéo cần. Nếu phát hiện dây cáp bị sờn, đứt sợi hoặc kẹt, cần thay thế ngay lập tức để tránh rủi ro.

Vệ sinh và bảo dưỡng trống phanh

Trống phanh cần được vệ sinh sạch sẽ, loại bỏ bụi bẩn và dầu mỡ bám trên bề mặt. Có thể sử dụng dung dịch vệ sinh chuyên dụng hoặc cồn để làm sạch. Đồng thời, kiểm tra bề mặt trống phanh có bị trầy xước, nứt vết hay biến dạng không để có biện pháp xử lý kịp thời.

Kiểm tra và thay thế lò xo hồi vị

Lò xo hồi vị cần được kiểm tra độ đàn hồi và tình trạng chung. Nếu lò xo yếu, gãy hoặc mất tính đàn hồi, cần thay thế ngay để đảm bảo tang phanh hoạt động bình thường. Việc bôi trơn nhẹ các điểm tiếp xúc cũng giúp hệ thống hoạt động mượt mà hơn.

Điều chỉnh khe hở phanh

Khe hở giữa tang phanh và trống phanh cần được điều chỉnh phù hợp (thường từ 1-3mm). Khe hở quá lớn sẽ làm giảm hiệu quả phanh, trong khi khe hở quá nhỏ có thể gây hiện tượng phanh bị "cắn" liên tục, làm tăng nhiệt độ và mòn má phanh nhanh hơn.

Tuân thủ lịch trình bảo dưỡng theo khuyến nghị

Để duy trì hiệu quả tối ưu của hệ thống phanh tang trống, nên thực hiện lịch trình bảo dưỡng định kỳ như sau: kiểm tra tổng quát hàng tuần, bảo dưỡng cơ bản mỗi tháng, bảo dưỡng chi tiết 3-6 tháng một lần, và thay thế các chi tiết theo khuyến cáo của nhà sản xuất.

Trong quá trình sử dụng hàng ngày, người lái nên chú ý đến các dấu hiệu bất thường như tiếng kêu lạ khi phanh, cảm giác phanh yếu hoặc phanh không đều, để có biện pháp kiểm tra và xử lý kịp thời.

Lời kết 

Phanh tang trống là bộ phận an toàn quan trọng của xe máy, việc duy trì hoạt động hiệu quả của hệ thống này là trách nhiệm của mỗi người sử dụng phương tiện. Thông qua việc hiểu rõ nguyên nhân, áp dụng đúng các biện pháp khắc phục và thực hiện bảo dưỡng định kỳ, chúng ta có thể đảm bảo an toàn cho bản thân và những người tham gia giao thông. Hơn nữa, khi gặp những vấn đề phức tạp vượt quá khả năng xử lý, nên tìm đến các cơ sở sửa chữa uy tín để được hỗ trợ và tư vấn chuyên nghiệp.